terminoloji-1

terminoloji-1

  11:30:00    kreutzer sonat

---

Sanat nedir?

Duygu ve düşünceleri etkili bir biçimde, göze hitap şeklinde yazı ve heykel ile ifade etme.

Sanat tarihi?

Sanat eserlerinin tarihsel evrimini inceleyen bilim dalı.

Terminoloji: bir daldaki terimlerin tümü.

YAPILAR:

DİNİ:

CAMİ:

Müslümanların ibadet yeri. Toplanma yeri anlamında. İlk cami: Medine de hz. Muh.’in evi.

İlk kıble yönü: Kudüs. Mekkenin fethinden sonra kabe.

Sultan camileri: selatin cami.

8. yy’da tam şeklini alır.

Mihrap : kıble yönünde, hoca namaz kıldırır.

Minber: Cuma namazı veya bayramda hutbelerin okunduğu yer. Mihrap’ın sağında.

MESCİT:

Tek mekanlı, çatı ve kubbeyle örtülü.

Minberi yoktur. Hutbe okunmaz, Cuma ve bayram namazı kılınmaz. (camiden farkı)

Yapıları Selçuklu devrinde başlar.

Mahalle arasında.

TÜRBE:

Mezar.

Silindirik, çokgen veya kare planlı. Kubbe ile örtülü.

Sandukanın altına naaş yatırılır.

 

KÜMBET:

Mezar.

Daha çok; iran, azerb., anado.

Türbeden farkı: örtü sistemi. Külahla örtülü. (piramit şeklinde)

Mumyalık adlı toprağın altında naaşın bulunduğu bir oda var, merdivenlerle inilen.

TEKKE:

 Genellikle yerleşim merkezlerinde veya bu merkezlerin yakınında yer alan, içerisinde sürekli barınan dervişlerin bulunduğu tarikat yapısıdır.

Mimari olarak: sivil. İçerik: dini.

SİVİL MİMARİ:

Eğitim:

Medrese:

Ders okutulan, İslam dininin koyduğu esaslara uygun olarak eğitim yapılan yer. Bugünkü orta ve yüksek öğrenime denk gelen mektep.

İslamiyetin erken dönemlerinde camilerde yapılan eğitim B.S. zamanında medreseye geçti.

Nizamülmülk: horasanda ilk medreseyi kurdu. –nizamiye medreseleri.

Selçuklularda genelde eyvanlarda ders yapılır.

B.selçuklu tarzı -> tamamen tuğla.

And’da taş malzeme.

Bilimsel eğitim de verilir.

Girişleri: taş kapı

Giriş meydanı: giriş cephesi

Tuğlanın üzerine çini süsleme B.S.’un ayırıcı özelliği. (süs ve tuğlayı korumak)

Revakların arkasında odalar vardır. 

2'ye ayrılır:

a.) kapalı avlulu:

Avlusunun üzeri kubbe ile örtülü yapılardır. And'daki ilk medreseler bu şekildedir.

b.) Açık avlulu:

Avlusunun üzeri açık. Osm mimarisinde yaygındır.

Osm’da : taş malzeme. Üstü açık. Dikdörtgen. Revakların ardında öğrenci odaları. Çok kubbeli. Odalarda birer tane baca bulunur.

MEKTEP:

Herhangi bir derecede öğrenim görecek olanların topluca gittiği. Osm’larda yaygın.

Sıbyan: ilkokul

Rüştiye: orta

İdadi: lise

Sıbyan: kare ve dikdörtgen. 1 veya 2 katlı. Kubbeli.

genelde çeşmelerin üzerine yapılır.

TİCARET YAPILARI:

Kervansaray:

Ticaret yolları üzerinde kervanların konaklaması için. Kale görüntüsünde ve şehrin dışında.

İlki: 12 yy’da B.S. tarafından.

İlk örneklerine “ribat” denir.

Önce askeri düşünülmüş sonra ticari. Ücret alınmaz ve en fazla 3 gün kalınır.

Avlu, mescit, ahır, oda, hamam gibi birimler bulunur.

3’e ayrılır: yazlık: avlulu.

                  Kışlık: kapalı.

                Karma: açık+kapalı

And’da yapının ortasında mescit vardır. (köşk mescit)

HAN:

Şehrin içinde tic. Veya konaklama yapısı.

Bir avluyu çevreleyen en az 2 katlı bir revak var.

Alt katlar depo, üstler ise hücre veya konaklama merkezi. (alt kat tamamen kapalı)

(kemerde bulunan demir çubuk : gergi)

BEDESTEN:

Eş büyüklükteki kubbelerle örtülü Osm. çarşı yapısı.

13. yy.’da başladı.

Kıymetli eşyalar satılır.

Örn: Kapalıçarşı.

SU İLE İLGİLİ:

Hamam:

Yıkanma yeri.

Özel olarak yapılan ve sıcak sulu ilk hamamlara Roma döneminde rastlandı. Bizans döneminde önemli bir gelişme olmadı.

And. Selçukluları ve Osm.’lar sayesinde hamam kültürü çok gelişti.

Türk hamamları Roma hamamlarına göre daha küçüktür.

Külliyede ilk hamam yapılır.

Kubbenin üzerinde aydınlatma vardır. (Pencere yoktur)

Çifte hamam: kadın ve erkeklerin birlikte

Genelde 4 eyvanlıdır.

Bölümleri:

Soyunmalık-camekan:

Türk hamamlarında soyunma bölümü.

En geniş mekanıdır. Genellikle üstü ortası fenerli bir kubbe ile kapatılmıştır.

Ortasında fıskiyeli bir havuz bulunur.

Ilıklık:

Türk hamamlarında soyunmalık ile sıcaklık arasındadır.

İç mekana girmeden önce vücudu sıcağa alıştırmak için. Kişisel temizlik yapılır ve fazla sıcağa tahammülü olmayanların yıkandıkları yer.

Sıcaklık:

Hamamlarda göbektaşı ve halvetlerin bulunduğu yer.

Göbektaşı: sıcaklığın tam ortasındadır. Üzerine uzanıp terlemek için. Alttan ısıtmalı ve zeminden yarım metre yüksekte, kare veya çokgen planlı seki.

Halvet: tek kişilik özel yıkanma hücresi. En sıcak bölüm.

Külhan:

Hamamlarda ısıtma amacıyla ateş yakılan bölüm.

Ortada veya mimari esere bitişik olabilir.

Osm’da Lale devrine kadar küçük ve yalın, çoğu zaman bir duvara yapışıktır.

Anıtsal meydan çeşmeleri Osm.’da Avrupa kent kültürünün tanındığı 18.yy dan itibaren inşa edilmiştir.

 Sebil:

Hayır eserleridir.

İçinde mermer bir su hazinesi var. Su bu hazneye künkler vasıtasıyla veya sakalar tarafından taşınır. Sebilci tarafından maşrapalarla verilir.

Daire veya çokgen planlı, etrafı  parmaklıklı pencerelerle çevrili küçük kubbeli yapılar.

18. yy’dan itibaren İst.’da yaygınlaştı.

Niş yerine pencere vardır.

KONUT MİMARİSİ:

EV, SARAY, KÖŞK  vs.:

İçinde aile veya ailelerin barındığı her türlü yapı.

ASKERİ MİMARİ:

KALE, HİSAR, SUR vs.:

Düşmandan korunmak için yapılmış, burçlar, kuleler ve duvarlardan oluşan savunma yapısı.

KIŞLA:

Askeri birliklerin barınması için yapılmış yapı ya da yapılar topluluğu.